Προσφυγή στο ΣτΕ κατέθεσαν 24 περιβαλλοντικές οργανώσεις και σωματεία (ορειβατικοί και πεζοπορικοί σύλλογοι) από όλη τη χώρα κατά του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την παράλειψή του να λάβει τα μέτρα που απαιτούνται για την αποτελεσματική προστασία των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000.

Δηλαδή, να ορίσει στόχους διατήρησης, να εγκρίνει ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες και να εκδώσει τα προεδρικά διατάγματα καθορισμού χρήσεων γης και δραστηριοτήτων για τις περιοχές Natura, όπως όφειλε η ελληνική πολιτεία να έχει πράξει από το 1998 ώστε να έχει καθορίσει ρητά ποιες δραστηριότητες επιτρέπονται και ποιες όχι για κάθε προστατευόμενη περιοχή.

Με την προσφυγή τους στο ΣτΕ περιβαλλοντικές οργανώσεις και σωματεία υποστηρίζουν ότι αν και η πολιτεία προχώρησε στις απαραίτητες νομοθετικές ρυθμίσεις προκειμένου να ενσωματώσει την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τις προστατευόμενες περιοχές (Οδηγίες για τους Οικοτόπους και για τα Πουλιά), στην πράξη ουδέποτε τις υλοποίησε –παρότι ήταν υποχρεωμένη– καθιστώντας τες στην κυριολεξία κενό γράμμα του νόμου. Συγκεκριμένα το ελληνικό κράτος δεν προχώρησε:

● Στην άμεση εκπόνηση και έγκριση των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών, για το σύνολο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) και των Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (ΕΖΔ) της ελληνικής επικράτειας.

● Στην άμεση σύνταξη και έγκριση των σχεδίων διαχείρισης για το σύνολο των ΖΕΠ και ΕΖΔ.

● Στην άμεση σύνταξη και έκδοση προεδρικών διαταγμάτων για τον καθορισμό των χρήσεων γης και των εν γένει δραστηριοτήτων για το σύνολο των ΖΕΠ και ΕΖΔ.

Δεδομένων αυτών των παραλείψεων οι προσφεύγοντες στο ΣτΕ ζητούν μέχρι την υλοποίηση των προαναφερόμενων οφειλόμενων ενεργειών:

■ Την άμεση αναστολή ισχύος των ήδη χορηγηθεισών αδειών παραγωγής ή πλέον βεβαιώσεων παραγωγού, καθώς και την αναστολή της περαιτέρω αδειοδοτικής διαδικασίας, των αιολικών πάρκων και των μικρών υδροηλεκτρικών έργων (ΜΗΥΕ) που χωροθετούνται εντός των ΖΕΠ και ΕΖΔ.

■ Την άμεση αναστολή έκδοσης βεβαιώσεων παραγωγού αιολικών πάρκων και μικρών υδροηλεκτρικών έργων εφόσον προτείνεται να χωροθετηθούν εντός των ΖΕΠ και ΕΖΔ, μέχρι την υλοποίηση των οφειλόμενων ενεργειών.

Τα προαναφερόμενα είχαν κατατεθεί υπό τη μορφή αιτημάτων από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις και τα σωματεία στον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας στις 25 Νοεμβρίου 2021, αλλά ο υπουργός παρέλειψε να προβεί στις οφειλόμενες ενέργειες, ενώ ουδέποτε τους απάντησε, οπότε στην πράξη αυτά απορρίφθηκαν σιωπηρώς με την άπρακτη πάροδο τριμήνου από την υποβολή τους, γεγονός που οδήγησε στην προσφυγή στο ΣτΕ.

Με την παράλειψη των οφειλόμενων ενεργειών της –σκοπίμως και υπαιτίως– να λάβει τα μέτρα εκείνα που απαιτούνται για την αποτελεσματική προστασία των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών Natura, η διοίκηση φέρεται να παραβιάζει το άρθρο 24 του Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο «για τη διαφύλαξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος το κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας».

Τετελεσμένα

Κι ακόμη, το άρθρο 191 της Συνθήκης για την Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, σύμφωνα με το οποίο «η πολιτική της Ενωσης στον τομέα του περιβάλλοντος αποβλέπει σε υψηλό επίπεδο προστασίας και λαμβάνει υπόψη την ποικιλομορφία των καταστάσεων στις διάφορες περιοχές της Ενωσης. Στηρίζεται στις αρχές της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης, της επανόρθωσης των καταστροφών του περιβάλλοντος, κατά προτεραιότητα στην πηγή, καθώς και στην αρχή “ο ρυπαίνων πληρώνει”».

Οι επιπτώσεις των επίδικων παραλείψεων της διοίκησης και συγκεκριμένα του ΥΠΕΝ είναι ότι δημιουργούνται μη αναστρέψιμα τετελεσμένα, δεδομένου ότι οι προστατευόμενες περιοχές Natura αντιμετωπίζονται με οριζόντιο και ενιαίο τρόπο ως προς τη χωροθέτηση εντός της επικράτειάς τους αιολικών πάρκων και μικρών υδροηλεκτρικών.

Κάτι που έχει αποτέλεσμα αυτά να μπορούν να εγκαθίστανται αδιακρίτως σε όλη τους την έκταση, ακόμα και εάν στην πορεία (εάν και όποτε οι προαναφερόμενες υποχρεώσεις πραγματωθούν) τα εκάστοτε σημεία εγκατάστασης κριθούν ότι εμπίπτουν σε ζώνη απόλυτης απαγόρευσης πραγματοποίησης τέτοιου είδους έργων.

Ετσι, σήμερα, κατ’ αυτόν τον τρόπο έχει προκληθεί σημαντική υποβάθμιση του προστατευτέου αντικειμένου του συνόλου των ΖΕΠ και ΕΖΔ, καθώς κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών η διοίκηση έχει εκδώσει εκατοντάδες άδειες παραγωγής ή βεβαιώσεις παραγωγού, αποφάσεις έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, άδειες εγκατάστασης και άδειες λειτουργίας αιολικών και υδροηλεκτρικών.

Συγκεκριμένα, ως προς τα αιολικά πάρκα, έχουν ήδη εκδοθεί άδειες παραγωγής ή βεβαιώσεις παραγωγού για 3.454 ανεμογεννήτριες εντός των ΖΕΠ και ΕΖΔ της χώρας, εκ των οποίων μάλιστα έχουν λάβει ήδη άδεια εγκατάστασης οι 825. Σε ό,τι αφορά τα μικρά υδροηλεκτρικά, έχουν χορηγηθεί άδειες παραγωγής ή βεβαιώσεις παραγωγού για 208 εντός των ΖΕΠ και ΕΖΔ της χώρας, αριθμός που ισοδυναμεί με το 41% του συνόλου των αδειοδοτημένων ΜΗΥΕ (512 σε όλη την επικράτεια). Εκ των 208 μάλιστα αδειοδοτημένων μικρών υδροηλεκτρικών εντός των ΖΕΠ και ΕΖΔ το 46% εξ αυτών βρίσκεται στο τελικό στάδιο πριν από την υλοποίησή του ή βρίσκεται ήδη σε λειτουργία.

Βιοποικιλότητα

Απότοκο των αναφερόμενων παραλείψεων της διοίκησης ήταν να καταδικαστεί η Ελλάδα πρόσφατα από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης (απόφαση C-849/19) στις 17 Δεκεμβρίου 2020 για παραβίαση των υποχρεώσεών της, όπως προβλέπονται από την Οδηγία για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας.

Κατά την κρίση της υπόθεσης το ελληνικό κράτος αναγνώρισε ότι δεν προέβη στον θεσμοθετημένο καθορισμό, εντός της εθνικής έννομης τάξης, των συγκεκριμένων στόχων διατήρησης που αφορούν τους επίδικους Τόπους Κοινοτικής Σημασίας που έχουν χαρακτηριστεί ΕΖΔ.

Σύμφωνα με τον δικηγόρο των προσφευγόντων, Τρύφωνα Κόλλια, εξειδικευμένο στο δίκαιο του περιβάλλοντος, «η ελληνική πολιτεία στον τομέα της διαφύλαξης της βιοποικιλότητας και της προστασίας των πλέον ευαίσθητων οικολογικά περιοχών της χώρας έχει επιδείξει συγκλονιστική αδράνεια επί 24 έτη, καταλείποντας σκοπίμως αρρύθμιστο το ζήτημα των χρήσεων γης και των επιτρεπόμενων δραστηριοτήτων εντός αυτών, προκειμένου να επιτευχθεί η αθρόα και άναρχη εγκατάσταση αιολικών πάρκων και μικρών υδροηλεκτρικών, παραβιάζοντας έτσι ευθέως το άρθρο 24 του Συντάγματος.

Το ανώτατο ακυρωτικό της χώρας για πρώτη φορά θα κληθεί να αντιμετωπίσει τις κραυγαλέες αυτές παραλείψεις της διοίκησης και ευελπιστούμε ότι η αρχή της σκοπιμότητας, υπό την οποία εξετάζει τα ζητήματα των ΑΠΕ τα τελευταία χρόνια, θα υποχωρήσει έναντι της πλέον θεμελιώδους αρχής της νομιμότητας και της προστασίας του περιβάλλοντος».