Χλωρίδα της Καρδίτσας

Παλιούρι

Ο Παλίουρος κοινώς Παλιούρι, επίσημη Λατινική ονομασία: Paliurus, είναι γένος ανθοφόρων Αγγειόσπερμων Δικότυλων φυτών που ανήκει στην τάξη Ραμνώδη, οικογένεια Ραμνίδες (Rhamnaceae). Περιλαμβάνει 6-8 είδη ενδημικών αγκαθωτών φυλλοβόλων θάμνων ή μικρών δέντρων τα οποία είναι ιθαγενή των περιοχών που εκτείνονται από τη νότια Ευρώπη έως την ανατολική Ασία στην Ιαπωνία και Ταϊβάν. Ορισμένα είδη καλλιεργούνται ως καλλωπιστικά.

Περιγραφή

Είναι θάμνοι ή μικρά δέντρα που αναπτύσσονται σε ύψος τα 3-15 μέτρα. Οι βλαστοί σχηματίζουν αλλεπάλληλες γωνίες αντίθετης φοράς, με ένα φύλλο και δύο μυτερά αγκάθια έξω από κάθε σύνδεσμο. Τα φύλλα είναι φυλλοβόλα ή αειθαλή, οβάλ μήκους 2-10 εκατοστά και πλάτους 1-7 εκατοστά, γυαλιστερά πράσινα με τρεις ευδιάκριτες φλέβες στη βάση και οδοντωτή περιφέρεια. Ο καρπός είναι ξηρός και ξυλώδης.

Είδη και ονομασίες

Paliurus spina-christi

Το Paliurus spina-christi είναι το είδος που απαντά στην περιοχή της Μεσογείου, νοτιοδυτικά αυτής και στην Κεντρική Ασία, από την Ισπανία και το Μαρόκο έως το Ιράν και το Τατζικιστάν.

Στην Ελλάδα απαντά αυτοφυές το είδος Paliurus spina christi ή Paliurus aculeatus, θάμνος ύψους 2-3 μέτρων, με κίτρινα πολύ μικρά άνθη σε μασχαλιαίες ταξιανθίες, κοινώς γνωστός ως Παλέουρος ή Παλιούρι.

Περιγραφή

Το Paliurus spina-christi είναι ένας πολύκλαδος, αγκαθωτός, με φλοιό σταχτωπό, με ισχυρό ριζικό σύστημα, εντονότατη παραβλαστικότητα, σκληρό και βαρύ ξύλο, φυλλοβόλος θάμνος ή μικρό δέντρο, οι βλαστοί του οποίου σχηματίζουν αλλεπάλληλες γωνίες αντίθετης φοράς, με ένα φύλλο και δύο παράφυλλα μισχοφυή αγκάθια (ένα ευθύ, ένα κυρτό) έξω από κάθε κόμβο. Τα φύλλα είναι ωοειδή, δίσσειρα, μήκους 1–4 εκατοστά, ευρεία, στιλπνά πράσινα, με οδοντωτή περίμετρο. Ο καρπός είναι ξηρός, ξυλώδης, κοκκινοκίτρινος ή καστανοκίτρινος, τρίχωρος, περιβάλλεται από ένα κυκλικό πτερύγιο (κυματοειδές πτερύγιο) με διάμετρο 2-3,5 εκατοστά και φέρει ένα φακηοειδές σπέρμα σε κάθε χώρο.

Όνομα και ιστορία

Το Paliurus spina-christi, κοινώς γνωστό ως το «αγκάθι του Χριστού», «αγκάθι γιρλάντα», «αγκάθι της Ιερουσαλήμ» ή «στέμμα από αγκάθια», είναι ένα είδος Παλίουρου, το οποίο κατάγεται από την περιοχή της Μεσογείου και τη νοτιοδυτική και Κεντρική Ασία, από το Μαρόκο και την Ισπανία, ανατολικά προς το Ιράν και το Τατζικιστάν. Η ονομασία «τσαλί» φαίνεται να είναι Τουρκικής προελεύσεως [Τουρκική λ. cali = βάτος].

Τα ονόματα αυτά προέρχονται από ένα παλαιό θρύλο ότι τα αγκαθωτά κλαδιά του θάμνου χρησιμοποιήθηκαν για να φτιάξουν το ακάνθινο στεφάνι που τοποθετήθηκε στο κεφάλι του Χριστού πριν από τη σταύρωσή του.

Ωστόσο, πιο προσεκτικές επιστημονικές μελέτες υποδεικνύουν έναν άλλο αγκαθωτό θάμνο, τον «Ziziphus spina-christi», που κατάγεται από την Κίνα και ανήκει στην ευρύτερη οικογένεια των ραμνιδών, (η γνωστή στην πατρίδα μας Ζιζιφιά ή Τζιτζιφιά), ως αυτόν, τα αγκάθια του οποίου αποτέλεσαν το ακάνθινο στεφάνι του Χριστού. Στη μελέτη αυτή συνηγορεί και το γεγονός ότι ο εν λόγω θάμνος φύεται και καλλιεργείται ευρέως στο Ισραήλ και γενικότερα σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή.

Φαρμακευτικές ιδιότητες

Είναι βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Τα φύλλα καθώς και η ρίζα του Παλίουρου, στο “Περί της των απλών φαρμάκων κράσεως και δυνάμεως Βιβλίον Θ”, (τόμ. ΧΙΙ, σελ. 93-94) ο Γαληνός τα χρησιμοποιεί για να θεραπεύει τα φύματα, ενώ τον καρπό για να διαλύει τους λίθους της ουροδόχου κύστεως, αντίληψη που διατηρείται μέχρι σήμερα.

Στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε για την μείωση της χοληστερόλης. Στο Ιράν χρησιμοποιείται σήμερα ως διουρητικό και αντιυπερτασικό.